Maar liefst 85 procent van de 72 duizend arbeidsongeschikte jongeren onder de 25 jaar zit thuis vanwege psychische problematiek maakte het Centraal Bureau voor de Statistiek onlangs bekend. Schokkende cijfers.
Dat de ‘generatie Y’ gevoelig lijkt te zijn voor stress was al duidelijk. Vorig jaar waren stressklachten de belangrijkste oorzaak van langdurig verzuim onder jongeren tot 25 jaar; binnen de categorie van 25 tot 34 jaar was het psychisch verzuim bijna de helft van het totale verzuim. Zelfs scholieren gaan gebukt onder stress: uit onderzoek van EenVandaag bleek vorig jaar dat 60 procent van de jongeren wekelijks één of meerdere keren stress hebben over school- of studie.
Volgens psycholoog Jan Derksen bezwijkt deze generatie onder druk, omdat ze onvoldoende draagkracht heeft ontwikkeld. De opvoeding speelt daarin een grote rol - ouders zouden veel te lief en te gemakkelijk zijn. Gepamperde kinderen groeien op als kwetsbare jongvolwassenen die bij het minste of geringste al verkrampen. Het resultaat is volgens hem dat uiteindelijk een steeds groter wordende groep jongeren zich uitgeteld veilig verschuilt in een arbeidsongeschiktheidsuitkering.
Eeuwenoud liedje
Het afwijzen van de opvoeding en de mentaliteit van een jongere generatie is een stuiptrekking die steevast opduikt bij het verschijnen van dit soort cijfers. Derkens reactie is typisch voor een eeuwenoud liedje: de jeugd ontspoort, is zwak, neemt haar verantwoordelijkheid niet, de ouders moeten beter hun best doen en de gevolgen zullen groot zijn.
Maar Derksen gaat voorbij aan twee dingen. Zijn collega Paul Verhaeghe liet in zijn boek ‘Identiteit’ zien dat de invloed van de opvoeding ten opzichte van een aantal generaties eerder beperkt is: vooral sociale media zorgt ervoor dat de grens tussen de binnen- en buitenwereld grotendeels verdwenen is. De buitenwereld speelt een steeds dominantere rol en heeft grote invloed op de vorming van een weerbare identiteit.
En die buitenwereld draagt al enige tijd een specifieke norm uit, die als volgt luid: succes is maakbaar en een persoonlijke verantwoordelijkheid. Falen ook, dus als je de berooid in de lappenmand belandt, is dat je eigen schuld. Dat is de 'droomwereld' waar jongeren nu in opgroeien.
In dat licht is het misschien ook niet zo vreemd dat de huidige jonge generatie narcistisch en competitief ingesteld is. De media en sociale media doen niks anders dan de heugelijke boodschap van maakbaar succes verkondigen.
Duizelingwekkend
Jan Derksen doet het voorkomen alsof jongeren die keuze zelf maken, maar hun gedrag en houding zijn natuurlijk ingegeven door de duizelingwekkende hoeveelheid informatie die ze elke dag te verteren krijgen.
Het accent op de eigen verantwoordelijkheid maakt de eis om hulp en medicatie ook iets begrijpelijker. Jongeren die niet mee kunnen komen zijn immers ziek, want ze slagen niet. Wat is er dan fijner om psycho-medisch label opgeplakt te krijgen dat laat zien dat het eigenlijk jouw schuld niet is?
Dat de gevolgen van de groei aan arbeidsongeschikten groot kunnen zijn, behoeft geen discussie. Dat opvoeding een cruciale rol speelt, is wel duidelijk, maar de wereld daarbuiten is steeds belangrijker geworden en die buitenwereld dicteert een ritme waarop steeds meer jongeren kennelijk niet kunnen marcheren. Het gaat hier dan ook niet om een mentaliteitskwestie, maar een maatschappelijke kwestie. Laten we die discussie dan ook op dat niveau voeren.
Dit artikel verscheen eerder in Trouw op 26 mei 2015